Dante / Δάντης

Δάντης Αλιγκιέρι / Dante Alighieri
(1265-1321)

Ο Δάντης Αλιγκιέρι / Dante Alighieri (1265-1321) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Ιταλούς ποιητές. Θεωρείται ο πρώτος σημαντικός δημιουργός στην ιταλική ποίηση, ενώ το περίφημο έργο του, η Θεία Κωμωδία, εκτιμάται ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

H Θεία Κωμωδία αποτελείται από τρία μέρη:  
Κόλαση, Καθαρτήριο, Παράδεισος.

Ο ποιητής με οδηγό τον Βιργίλιο στην αρχή και μετά τη Βεατρίκη 
επισκέπτεται διαδοχικά τους τρεις χώρους. 

Eugene Delacroix, "Ο Δάντης και ο Βιργίλιος στην Κόλαση" (1822)

Ο Δάντης γεννήθηκε στη Φλωρεντία και καταγόταν από αρχοντική οικογένεια. Πατέρας του ήταν 

 Alighiero di Bellincione και μητέρα του η Donna Bella degli Abati, η οποία πέθανε όταν ο Δάντης ήταν περίπου πέντε ετών. Η ακριβής ημερομηνία γέννησης του δεν είναι γνωστή, ωστόσο ο ίδιος αναφέρει στα γραπτά του πως γεννήθηκε στον αστερισμό των Διδύμων και επομένως η γέννηση του τοποθετείται από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Ιουνίου του 1265.

Σε ηλικία μόλις εννέα ετών, ο Δάντης γνώρισε την Βεατρικη Πορτιναρι, ένα χρόνο μικρότερη και κόρη του πλούσιου άρχοντα Folco Portinari. Η Βεατρίκη αποτέλεσε τον πρώτο πλατωνικό έρωτα του Δάντη ο οποίος όμως είχε άδοξη κατάληξη με το θάνατο της Βεατρίκης το 1290. Το γεγονός αυτό φαίνεται πως αποτέλεσε και την αφορμή να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά ο Δάντης στην Λατινική λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες. Μεταγενέστερα, η Βεατρίκη παρουσιάζεται ως κεντρικός χαρακτήρας στη Θεία Κωμωδία.

Ο Δάντης και η Βεατρίκη
(Η Βεατρίκη διακρίνεται αριστερά με κίτρινο φόρεμα)    

Το 1296 παντρεύτηκε την Γκέμμα, από την οικονομικά ισχυρή οικογένεια των Ντονάτι. Είναι αξιοσημείωτο πως ο ίδιος ο Δάντης δεν αναφέρει στα γραπτά του τίποτα σχετικά με την Γκέμμα. Πιστεύεται πως μαζί απέκτησαν τρία παιδιά (Jacopo, Pietro και Antonia).

Τα νεανικά χρόνια του Δάντη επηρεάστηκαν άμεσα από τις πολιτικές καταστάσεις. Την εποχή εκείνη, η Φλωρεντία, όπως και ολόκληρη η Ιταλία, ήταν διχασμένη ανάμεσα σε δύο μεγάλα κόμματα, τους Γουέλφους και τους Γκιβελίνους. Οι Γουέλφοι βρίσκονταν περισσότερο με το μέρος του πάπα ενώ οι Γιβελίνοι με του αυτοκράτορα. Από το 1287 ο Δάντης έλαβε μέρος σε πολέμους εναντίον των Γιβελίνων. Το 1292, το κόμμα των Γουέλφων ήρθε στην εξουσία και εκδίωξε από τα δημόσια αξιώματα τους αντιπάλους τους.

Ωστόσο ξέσπασαν έντονες διαμάχες μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να διασπαστούν στους Μαύρους Γκιμπελίνους, που υποστήριζαν πως δεν έπρεπε να δοθούν πολλά προνόμια στο λαό και στους Άσπρους Γουέλφους, τους δημοκρατικούς. Ο Δάντης πήρε το μέρος των Άσπρων, ωστόσο η πλευρά των Μαύρων επικράτησε με αποτελέσμα να καταδικαστεί σε εξορία και επιπλέον στο να πληρώσει πέντε χιλιάδες φλωρίνια εντός τριών ημερών. Μετά από αδυναμία του Δάντη να πληρώσει αυτό το ποσό, μια νέα καταδικαστική απόφαση όρισε πως έπρεπε να καεί ζωντανός όπου και αν πιαστεί.

Τα τελευταία χρόνια του Δάντη πέρασαν χωρίς ιδιαίτερες κακουχίες, στη αυλή του άρχοντα της Ραβέννας Guido Novello. Εκεί τον επισκέπτονταν οι γιοί του και οι φίλοι του, ενώ ο ίδιος αφοσιώθηκε σε επιστημονικές μελέτες. Στην πόλη της Ραβέννας ολοκλήρωσε και την Θεία Κωμωδία.

Γυρνώντας από τη Βενετία όπου βρισκόταν μαζί με επίσημη αποστολή του ηγεμόνα της Ραβέννας, ο Δάντης αρρώστησε και τελικά πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου του1321. Τον έθαψαν με τιμές στον Άγιο Πέτρο όπου βρίσκεται έως σήμερα ο τάφος του.

                                                                           

Δάντης Αλιγκέρι / Dante Alighieri (1265-1321)

Θεία Κωμωδία / La Divina Commedia

Κόλαση (1314)

Καθαρτήριο (1316)

Παράδεισος (1321)

[Το τέλος του Οδυσσέα]

Κόλαση (1314), 26ο Άσμα

Μόλις χωρίστηκα από την Κίρκη, που απάνω

από ένα χρόνο με είχε καρφώσει εκεί πλησίον

στη Γαέτα, όπως αργότερα ο δικός σας

ο Αινείας την ονόμασε, τίποτε δεν αξιώθηκε,

ούτε του γιου μου η γλυκιά μνήμη, ούτε το σέβας

για γέροντα Πατέρα, ούτε το χρέος μου για αγάπη

που, αν το ξεπλήρωνα, στην Πηνελόπη

θα 'δινε τη χαρά, τίποτε δεν αξιώθηκε

τη φλόγα μέσα μου, που μ' έτρωγε, να σβήσει,

αυτήν που μ' έσπρωχνε τι θα πει κόσμος να γνωρίσω,

να λάβω πείρα από τα πάθη ή απ' την ανδρεία των ανθρώπων.

Και έξω από έγνοιες ρίχθηκα για τ' ανοιχτά

πελάγη, για την ευρύχωρη τη θάλασσα, καταμόναχος

σ' ένα σκαρί από ξύλο. Η συντροφιά μου λιγοστή,

όσοι μου στάθηκαν πιστοί, κανένας άλλος.

Τρικυμισμένος, από παραλία σε παραλία, είδα στο τέλος

την Ισπανία, είδα και το Μαρόκο, είδα και το νησί

των Σάρδων, μαζί με τ' άλλα τα νησιά, που βρέχει

μέσα τους η κλειστή θάλασσα. Εγώ και τα συντρόφια

ήμαστε γερασμένοι πια και αργοκίνητοι, όταν αγγίξαμε

το στενό κανάλι, που ο Ηρακλής

έθεσε σύνορο στον άνθρωπο να μην το ξεπεράσει.

Αφήκα στη δεξιά μου τη Σεβίλια και η Σέτα

μ' αφήκε στα ζερβά. Αδέλφια μου, είπα, σεις

που σμίξατε μαζί μου και τους χίλιους πόνους

γευθήκατε και φθάσαμε στη δυτικήν

άκρια του κόσμου, το λίγο που σας μένει

απ' τη ζωή, μην αρνηθείτε μιαν ακόμη

πείρα να λάβετε μαζί μου, πίσω απ' τον ήλιο

να μάθουμε τι γίνεται, στον έρημο τον κόσμο,

που ψυχή ζωντανή δεν κατοικεί. Για στοχαστείτε

τη θεϊκιά σας φύτρα· δεν έχετε πλαστεί

να ζήσετε σαν κτήνη, μοίρα σας είναι

η ανδρεία, η γνώση. Τους συντρόφους μου

τα παρακάλια μου τους λύγισαν, τα λίγα λόγια

τους φτέρωσαν για το άγνωστο ταξίδι. Την πλώρη μας

τότε τη στρίψαμε κατά που βγαίνει ο ήλιος, τα κουπιά

στα χέρια μας φτερά γινήκαν και πετούσαμε

στον ξέφρενο τον πλου, με τη στεριά ζερβά μας.

Όλα τα ξένα αστέρια του άλλου πόλου

φωτίζανε τις νύχτες μας, και ο Πολικός μας τόσο χαμηλός

που άγγιζε τη γραμμή της θάλασσας. Πέντε φορές

θέριεψε κι άλλες τόσες εσβήστη της Σελήνης

το φέγγος, από τη στιγμή που ξεθαρρέψαμε

για τη μεγάλη πλάνεση. Τότε μπροστά μας

ορθώθηκε ένα όρος. Από το μάκρος

που μας ξεχώριζε φαινόταν σκοτεινό, και όσο για ύψος,

ποτέ μου δεν θυμόμουν ψηλότερο να 'χω αντικρίσει.

Τρελά χαρήκαμε σαν το είδαμε, μα η αναγάλια

γρήγορα γύρισε σε θρήνο, γιατί απ' τη νέα τη γη

ένα μπουρίνι ξέσπασε και χτύπησε σκληρά

την πλώρη μας, τρεις γύρους έκανε στα κύματα

το ξύλο μας, μα η τέταρτη ύψωσε την πρύμη μας,

τότε που η πλώρη βούλιαζε στον σίφουνα. Ήταν βουλή θεού,

το κύμα μας κουκούλωσε, εκλείστη η θάλασσα από πάνω μας.

[...]

[Μετάφραση: Τ. Κ. Παπατσώνης]